ΤΟ NOWRUZ BAYRAM ΣΤΟ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ
Το Nowruz είναι μια από τις πιο αγαπημένες γιορτές στο Αζερμπαϊτζάν. Για μια ολόκληρη εβδομάδα, το Μπακού μεταμορφώνεται σε κέντρο χαρούμενων εορτασμών και θεαματικών εκδηλώσεων. Το Nowruz μεταφράζεται ως "Νέα Ημέρα" και σηματοδοτεί την άφιξη της άνοιξης. Γιορτάζεται την ημέρα της εαρινής ισημερίας και συμβολίζει την ανανέωση της φύσης και την αρχή της νέας ζωής. Το 2009 συμπεριλήφθηκε στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της UNESCO για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας και ο ΟΗΕ ανακήρυξε την 21η Μαρτίου ως "Διεθνή Ημέρα Nowruz". Πρόκειται για μια από τις πιο πολυαναμενόμενες γιορτές του Αζερμπαϊτζάν, που αγαπούν τόσο οι μεγάλοι όσο και τα παιδιά. Κατά τη διάρκεια αυτών των εορταστικών ημερών, οι πόρτες των σπιτιών είναι ανοιχτές για τους καλεσμένους και τα τραπέζια είναι γεμάτα με λιχουδιές.
Το Nowruz είναι μία από τις παλαιότερες γιορτές στη Γη. Η προέλευση της γιορτής είναι Περσική και σχετίζεται με τη λατρεία του Ήλιου. Είναι γνωστή από τους προ-ζωροαστρικούς χρόνους και εορταζόταν πριν από τον 7ο αιώνα π.Χ. Το Nowruz ήταν η σημαντικότερη γιορτή στο κράτος των Αχαιμενιδών (VI-IV αι. π.Χ.) και των Σασανιδών (III-VII αι. μ.Χ.). Ο αρχαίος Έλληνας ιστορικός Στράβων έγραψε για τη γιορτή αυτή: "Κατά τους αρχαιότερους, αρχαιότερους χρόνους και μέχρι σήμερα οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας (Syr-Darya και Amu-Darya) συγκεντρώνονταν αυτή την ημέρα στο Ναό της Φωτιάς. Είναι η πιο σεβαστή γιορτή. Οι πωλητές κλείνουν τα μαγαζιά τους, οι τεχνίτες σταματούν να δουλεύουν, όλοι διασκεδάζουν, κερνούν ο ένας τον άλλον με ποτά και φαγητά που τα έχει αγγίξει η φωτιά”.
Τα 10 κυριότερα έθιμα του Nowruz στο Αζερμπαϊτζάν
1. Καλλιέργεια σεμένι (σιτάρι)
Οι προετοιμασίες για το Nowruz αρχίζουν λίγες εβδομάδες πριν από τους εορτασμούς και το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι να καλλιεργηθεί το σεμένι(σιτάρι) - ένα απαραίτητο στοιχείο του εορταστικού τραπεζιού. Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, το φυτρωμένο σιτάρι είναι σύμβολο της άνοιξης και της γονιμότητας, της καλοτυχίας και της αφθονίας. Πιστεύεται ότι το σεμένι δεν πρέπει να αγοράζεται στο παζάρι, αλλά πρέπει να καλλιεργείται στο σπίτι, επειδή θα φέρει πλούτο και ευημερία. Η καλλιέργειά του δεν είναι τόσο δύσκολη: πρέπει να τοποθετήσετε τους σπόρους του σιταριού σε ένα πιατάκι, να τους καλύψετε με λεπτή γάζα και να τους ραντίζετε τακτικά με νερό. Σε μόλις δύο εβδομάδες, το σεμένι θα μεγαλώσει και θα σας χαροποιήσει με τα πράσινα βλαστάρια του.
2. Σεκερμπούρα και μπακλαβάς(τα παραδοσιακά γλυκά του Nowruz Bayram)
Στη γιορτή του Novruz παρασκευάζονται όλα τα παραδοσιακά γλυκά του Αζερμπαϊτζάν. Shekerbura, baklava, badam-bura, mutaki, kurabiye - όλα αυτά στολίζουν το εορταστικό γλυκό τραπέζι. Η διαδικασία αρχίζει αρκετές ημέρες νωρίτερα: τα φουντούκια και τα καρύδια αποφλοιώνονται, αλέθονται και αναμειγνύονται με κρυσταλλική ζάχαρη. Το κάρδαμο, το γαρύφαλλο και η βανίλια συμπληρώνουν τη γεύση των γεμισμάτων σεκέρμπουρά και μπαντάμπουρά, ενώ ο μπακλαβάς βουτηγμένος σε ροδόνερο θα εκπλήξει τους επισκέπτες με τη θεσπέσια και μοναδική του γεύση.
3. Πηδώντας πάνω από το tongal (φωτιά)
Τέσσερις διαδοχικές Τρίτες πριν από το Nowruz συνηθίζεται να ανάβουν φωτιές στην αυλή, αλλά και στις πλατείες. Ο σκοπός της φωτιάς είναι να εξαγνιστεί το σώμα και η ψυχή πηδώντας πάνω από αυτήν επτά φορές και λέγοντας: "Ας καούν τα προβλήματα μου σε αυτή τη φωτιά". Η φωτιά πιστεύεται ότι εξαγνίζει και προστατεύει από τα κακά πνεύματα, και όλα τα δεινά του προηγούμενου έτους εξαφανίζονται στις φλόγες της φωτιάς. Η φωτιά δεν σβήνεται ποτέ με νερό! Αφού σβήσει μόνη της, οι στάχτες της συλλέγονται και μεταφέρονται μακριά από το σπίτι. Έτσι, οι ατυχίες και τα προβλήματα όλων των μελών της οικογένειας που πήδηξαν πάνω από τη φωτιά φεύγουν μαζί με τις στάχτες.
4. Καπέλα στα κατώφλια των γειτόνων
Υπάρχει ένα διασκεδαστικό έθιμο που πραγματοποιείται τις Τρίτες την περίοδο του Nowruz - τα παιδιά χτυπούν τις πόρτες των γειτόνων και αφήνουν καπέλα ή μικρές τσάντες στο κατώφλι και κρύβονται κάπου κοντά. Οι ιδιοκτήτες του σπιτιού γεμίζουν το καπέλο με εορταστικές λιχουδιές και το επιστρέφουν στη θέση του. Παίρνουν τις λιχουδιές μόνο αφού κλείσει η πόρτα, καθώς η παράδοση υπαγορεύει ότι οι οικοδεσπότες δεν πρέπει να βλέπουν τους μυστηριώδεις καλεσμένους τους.
5. Προφητεία για το έτερον ήμισυ
Το Nowruz είναι η εποχή της προφητείας και τα ανύπαντρα κορίτσια περιμένουν με ανυπομονησία να την μάθουν. Εκείνο το βράδυ ρίχνουν μια μπότα πάνω από το κεφάλι τους και από την κατεύθυνση που πέσει το μπροστινό μέρος της μπότας θα καθοριστεί αν θα μείνουν στο σπίτι για έναν ακόμα χρόνο ή αν θα παντρευτούν. Μια άλλη δημοφιλής παράδοση είναι το κρυφάκουσμα στις πόρτες των γειτόνων: η πρώτη λέξη που θα ακουστεί θα ερμηνευτεί στα πλαίσια μιας ευχής. Σύμφωνα με μια άλλη παγανιστική παράδοση, οι ανύπαντρες κοπέλες πρέπει να φάνε ένα πολύ αλμυρό κουλουράκι πριν τον ύπνο, χωρίς να πιούν νερό. Όποιον δουν στο όνειρό τους να τους δίνει νερό θα είναι και ό άντρας που θα παντρευτούν.
6. Επτά μαγικές “τροφές” στο γιορτινό τραπέζι
Τα επτά μαγικά στοιχεία στο τραπέζι αποτελούν ένα συμβολικό δώρο προς τον Ήλιο, ο οποίος, αν τα δεχτεί, θα φροντίσει για μια πλούσια σοδειά για την οικογένεια. Το εορταστικό τραπέζι στα περσικά λέγεται “haft-sin”, haft σημαίνει εφτά και sin είναι το γράμμα “s”στην περσική αλφάβητο. Γι’αυτό, το εορταστικό τραπέζι πρέπει απαραίτητα να περιέχει επτά στοιχεία των οποίων το όνομα αρχίζει με το γράμμα "s" - su (νερό), semeni(σιτάρι), sumakh(τοπικό μπαχαρικό), sud (γάλα), sebzi (βότανα), sirke (ξύδι), κ.λπ.
7. Κεριά
Παλαιότερα, τη νύχτα της παραμονής του Νοβρούζ, κάθε οικογένεια άναβε τόσους πυρσούς στη στέγη του σπιτιού της όσοι ήταν και οι κάτοικοι. Στη σύγχρονη εποχή, οι πυρσοί έχουν αντικατασταθεί από κεριά και σήμερα στο γιορτινό τραπέζι ανάβουν κεριά ανάλογα με τον αριθμό των μελών της οικογένειας. Η παράδοση αυτή έχει συμβολική σημασία, καθώς το κερί είναι η φωτιά που προστατεύει τους ανθρώπους από τα κακά πνεύματα. Τα κεριά πρέπει να σβήνουν μόνα τους.
8. Βάψιμο αυγών
Όπως εμείς το Πάσχα, έτσι και οι Αζέροι το Νοβρούζ, βάφουν τα αυγά και διακοσμούν με αυτά το γιορτινό τραπέζι. Το πιο δημοφιλές χρώμα είναι το πράσινο, το οποίο συμβολίζει την αφύπνιση της νέας ζωής. Υπάρχουν διάφορα εορταστικά έθιμα που σχετίζονται με τα αυγά, το πιο δημοφιλές από τα οποία είναι το τσούγκρισμα αυγών. Όποιος έχει το πιο δυνατό αυγό θα είναι και ο πιο τυχερός της χρονιάς.
9. Βασιλικό πιλάφι
Ο βασιλιάς του εορταστικού τραπεζιού είναι το πιλάφι, το οποίο αποτελεί την ολοκλήρωση της γιορτής, στην οποία συμμετέχουν συγγενείς και φίλοι. Μαγειρεύεται σύμφωνα με παραδοσιακές συνταγές με διάφορες γαρνιτούρες - κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι. Στο γλυκό πιλάφι προσθέτουν αποξηραμένα φρούτα - βερίκοκα, δαμάσκηνα και σουλτανίνες. Υπάρχει και το πιλάφι "Syabzi" το οποίο μαγειρεύεται με διάφορα είδη χόρτων. Την κορυφή όμως αποτελεί το “Shah Plov”, που απαιτεί χρόνο και επιδεξιότητα, και είναι πιλάφι το οποίο ψήνεται σε ζύμη. Η κάθε περιοχή του Αζερμπαϊτζάν έχει το δικό της παραδοσιακό πιλάφι.
10. Nowruz share (μοιράζομαι χαρές και δώρα)
Σε αυτή τη γιορτή συνηθίζεται να γίνονται καλές πράξεις και να μοιράζονται κεράσματα. Το έθιμο ονομάζεται "Novruz payi" (Novruz share) όπου εορταστικές λιχουδιές, σεμένι, κεριά και δώρα τοποθετούνται σε δίσκους και παραδίδονται σε γείτονες και φίλους. Δεν συνηθίζεται να επιστρέφεται ο δίσκος άδειος, καθώς πιστεύεται ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να στερήσει την ευημερία του σπιτιού. Ως εκ τούτου, το πιάτο επιστρέφεται γεμάτο με άλλες λιχουδιές ή δώρα. Οι δίσκοι με τις λιχουδιές και τα δώρα μοιράζονται όχι μόνο μεταξύ των Αζέρων , αλλά και σε εκπροσώπους άλλων εθνών και θρησκειών, ώστε να μπορούν και αυτοί να μοιραστούν τη χαρά του Novruz.
