Ουσάνκι, σάπκι, πετούσκι. Χωρίς αυτά, απλά δεν επιβιώνεις στις συνθήκες του χιονιά στη Ρωσία. Πρόκειται για γούνινα καπέλα, σκούφους, κ.λ.π., που ειδικά στα μεγάλα κρύα, δίψως αυτά, ούτε να το σκέφτεσαι να βγεις στο δρόμο.
Η σάπκα (γενικός όρος του χειμερινού καλύμματος του κεφαλιού), είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ρωσικής γκαρνταρόμπας. Οι Ρώσοι δεν φορούν ασφαλώς τη γούνινη σάπκα με κοντομάνικο μπλουζάκι, όπως ο τύπος στο φιλμ «Αρμαγεδών», αλλά το χειμώνα χωρίς αυτή πραγματικά κρυώνεις. Η Ρωσία μια απίστευτη ποικιλία σε σάπκι πολλών και διαφόρων σχημάτων, σχεδίων και υφής.
Η πιο γνωστή εκπρόσωπος αυτού του είδους της ρωσικής ιματιοθήκης, είναι η «ουσάνκα» (με αυτιά). Ο «προπάππος» της είχε γίνει δημοφιλής από τον μακρινό 17ο αιώνα. Αυτή η στρογγυλή γούνινη σάπκα, συνήθως προβατίσια, από μπροστά ήταν διακοσμημένη με μια μακριά κεντημένη λουρίδα, από πίσω κατέβαινε ένα φαρδύ κομμάτι ως τους ώμους, και τα αυτιά προστάτευαν δύο πλάγια τμήματα. Για την προστασία από τον αέρα και την παγωνιά, τα δύο πλαϊνά «αυτιά» κατέληγαν σε κορδόνια που έδεναν κάτω από το σαγόνι, για περισσότερη σταθερότητα και σίγουρο αποτέλεσμα. Ιδιαίτερη προτίμηση το είδος αυτό είχε στις κεντρικές και βόρειες περιοχές της χώρας, όπου οι χειμώνες είναι πιο υγροί και το κρύο πιο διαπεραστικό. Το παράδοξο είναι ότι ο χειμώνας στη Σιβηρία αντέχεται πιο εύκολα απ’ ότι στην κεντρική ζώνη, καθώς βοηθά πολύ η χαμηλή υγρασία.
Ολα ξεκίνησαν από τη «νορβέζκα»
Η ιστορία της σύγχρονης σάπκα με αυτιά ξεκίνησε σχετικά πρόσφατα. Μετά την επανάσταση του 1917 στα τμήματα του «Λευκού» στρατού του Κολτσάκ εμφανίστηκε ένα πρακτικό κάλυμμα για το κεφάλι, η «νορβέζκα», το σχέδιο της οποίας ήταν επηρεασμένο από τους νορβηγούς κατακτητές του βορρά. Αντίθετα με την καθιερωμένη ως τότε, η συγκεκριμένη σάπκα ήταν εφοδιασμένη με ακόμη πιο μακριά «αυτιά», τα οποία μπορούσαν δεθούν τόσο κάτω από λαιμό, για ζεστασιά, όσο και στην κορυφή του κεφαλιού, για άνεση. Αργότερα τέτοιες άρχισαν να φορούν και οι άντρες του Κόκκινου στρατού.
Στη διάρκεια του πολέμου (1941-1945) ολόκληρα εργοστάσια γουνοποιίας είχαν περάσει στην παραγωγή αποκλειστικά της σάπκα ουσάνκα, για τις ανάγκες του μετώπου. Αυτό το θαύμα της σχεδιαστικής σκέψης χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα σε διάφορες χρωματικές εκδοχές (γκρι για την αστυνομία, μαύρη για τον στόλο). Οι στρατιώτες, καθότι αναγκασμένοι να στέκονται στη σκοπιά με σηκωμένα τα αυτιά της σάπκα, βρίσκουν μια άλλη λύση για να προφυλαχθούν από την παγωνιά, φορώντας σάπκα χωρίς αυτιά, αλλά μεγαλύτερου μεγέθους, η οποία «γλιστράει» προς τα κάτω και έτσι καλύπτει και τα αυτιά.
Οι ... «πετεινοί»
Από τη στρατιωτική γκαρνταρόμπα, η ουσάνκα πέρασε σε εκείνη των πολιτών. Στην ΕΣΣΔ, ουσάνκι από γούνα τάρανδου, κάστορα, τυφλοπόντικα και άλλων ζώων, φορούσε μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού. Οι υπόλοιποι, περίπου από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, φορούσαν τις λεγόμενες «πετούσκι» (πετεινοί). Αυτό το πλεκτό κάλυμμα κεφαλής είχε αρκετά ευρύχωρο πάνω τμήμα, με αποτέλεσμα να μοιάζει με λειρί πετεινού. Περισσότερο δημοφιλείς ήταν οι πετούσκι με την επιγραφή «Σπορτ» ή με σχέδια ελάτων και ελαφιών, ενώ διέθετε συχνά μια φούντα στην κορυφή ή κρόσσια. Το αξεσουάρ αυτό κατέστη τόσο μοδάτο και σημείο αναφοράς, ώστε στους 21ους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Βανκούβερ, οι επίσημες στολές των ρώσων αθλητών περιελάμβαναν μάλλινα πλεκτά σκουφιά με φουντίτσα.
Το ίδιο δημοφιλής έγινε και παραμένει τέτοια, η σάπκα «κουμπάνκα». Με προέλευση από την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο, η κουμπάνκα ή «παπάχα» ήταν σύμβολο των Κοζάκων του Κουμπάν (γι’ αυτό και η συγκεκριμένη ονομασία). Η κλασσική παπάχα είναι μια σάπκα με ίσιο κόψιμο και επίπεδη κορυφή, από γούνα αστρακάν. Τεράστια προτίμηση είχε στην ΕΣΣΔ η γυναικεία εκδοχή της κουμπάνκα, από μακριά χνουδωτή γούνα ή μαύρη-καστανή αλεπού. Αυτό το εντυπωσιακό αξεσουάρ μπήκε στη μόδα χάρη στους σχεδιαστές κοστουμιών των κινηματογραφικών στούντιο της «Μοσφίλμ». Τέτοιο ακριβώς φορούσε η πρωταγωνίστρια της αγαπημένης ταινίας από όλους ταινίας «Ειρωνεία της τύχης».
Σήμερα οι κουμπάνκι γνωρίζουν ζήτηση. Οι γυναίκες μπορούν χωρίς δεύτερη σκέψη να βγάλουν από την κούτα τη σάπκα κουμπάνκα της μαμάς από μαύρη αλεπού (είναι πρακτικότερο να φυλάσσεται σε κουτί για να μην χαλάσει το σχήμα και η γούνα της), και να τη φορούν με κλασσικό παλτό ή με Trapeze παλτό χωρίς γιακά σε στυλ του 1960. Από την άλλη, ο συνδυασμός γούνας και γούνινης σάπκα δεν είναι η πιο κομψή επιλογή, αν και σίγουρα ζεστή.
Η ουσάνκα, επίσης παραμένει στη μόδα. Το συμπλήρωμά της με χειμερινά είδη προτείνουν διάσημες μάρκες, όπως οι PAUL SMITH, Bally και Ralph Lauren. Οι σάπκι-κάσκες από έντονη χρωματισμένη γούνα από τη φθινοπωρινή-χειμερινή συλλογή 2013-2014 της Chanel, θυμίζουν και αυτές τη λιτή εκδοχή της παλιάς καλής ουσάνκα.
