Στο μυχό του Φιννικού Κόλπου, εκεί όπου εκβάλλει ο ποταμός Νέβας, τυλιγμένη ανάμεσα σε υδάτινους δρόμους και νησίδες, βρίσκεται η Αγία Πετρούπολη. Είναι το αστικό θαύμα που οραματίστηκε ο Μεγάλος Πέτρος: μια πόλη - μουσείο και ταυτόχρονα το παράθυρο της Ρωσίας στο δυτικό κόσμο
ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΤΤΑΡΙΔΗΣ
Ο Μεγαλος Πετρος ήθελε να φύγει από τη σκοτεινή και γεμάτη δολοπλοκίες Μόσχα και να δημιουργήσει μια νέα πόλη στη βορειοδυτική άκρη της Ρωσίας, λιμάνι και παράθυρο στις νέες ιδέες και στις εξελίξεις που διαδραματίζονταν στις ισχυρές χώρες της Δύσης, απ' τις οποίες είχε επηρεαστεί μέσα από τα ταξίδια του. Ευρωπαίοι πολεοδόμοι, αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες κατέφθαναν από τα ιστορικά κέντρα της Ευρώπης, κυρίως απ' τη Γαλλία και την Ιταλία, για να δώσουν τα φώτα τους στο μεγάλο αυτό εγχείρημα που στόχευε στον εξευρωπαϊσμό της Ρωσίας. Το πείραμα πέτυχε και οι βαλτότοποι στο δέλτα του Νέβα, μέχρι το τέλος της ζωής του Πέτρου, άλλαξαν όψη μια για πάντα δίνοντας χώρο στη ρυμοτομία: στα κανάλια με τις αποβάθρες, τα γραφικά γεφύρια και τα εντυπωσιακά παλάτια και μέγαρα που ορθώνονταν με ταχείς ρυθμούς στις όχθες των υδάτινων δρόμων. Η αρχική ιδέα δεν άλλαξε και οι απόγονοι του Πέτρου, από την Μεγάλη Αικατερίνη μέχρι τον τελευταίο τσάρο, έπραξαν τα ίδια γεμίζοντας την πόλη με αναρίθμητα μνημεία, ιδρύματα, ναούς, θέατρα, μουσεία, και ό,τι άλλο χρειαζόταν η νέα τους πρωτεύουσα για να ξεχωρίζει και να ξεπερνά σε μεγαλοπρέπεια αυτές της παλιάς Δύσης.
Η Αγία Πετρούπολη είναι η πόλη που θα μπορούσε να πει κάποιος ότι είναι ένα ανοιχτό μουσείο απ' άκρη σ' άκρη. Ακόμη και το κομμουνιστικό καθεστώς όχι μόνο διατήρησε αυτόν τον πολιτιστικό πλούτο, αλλά και ανακατασκεύασε πολλά κτίρια στο αρχικό τους ύφος μετά τις καταστροφές που προξένησε το γερμανικό πυροβολικό κατά τη διάρκεια της πολιορκίας.
H βόλτα στις αποβάθρες του ποταμού, που το πλάτος του φθάνει τα 800 μέτρα, είναι από τις μεγαλύτερες απολαύσεις που μπορούμε να έχουμε. Οι τεράστιες γέφυρες που συνδέουν τις δύο πλευρές του Νέβα είναι πάντα γεμάτες από πεζούς αλλά και οχήματα που τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα αγνοώντας τους κανόνες οδικής συμπεριφοράς -είναι η τελευταία συνήθεια των Νεορώσων, να παίρνουν ένα αυτοκίνητο και να οδηγούν σαν να βρίσκονται σε πίστα αγώνων. Πάρα ταύτα η ειδυλλιακή εικόνα της πόλης δεν διαταράσσεται, τόσο στο ποτάμι με τα εντυπωσιακά κτίσματα όσο και στην κεντρική ημικυκλική πλατεία, τη λεγόμενη και ανακτορική. Είναι εκεί που, ανάμεσα στο Ερμιτάζ και το κτίριο του επιτελείου με τη χαρακτηριστική αψίδα, στέκει η ύψους 47 μ. κολώνα με το άγαλμα του τσάρου Αλέξανδρου Α΄ σε μορφή αγγέλου να προστατεύει τη Ρωσία, όπως το 1812 που την ελευθέρωσε από τα γαλλικά στρατεύματα. Αυτή είναι ίσως η πιο κλασική εικόνα της πόλης με την 600 τόνων γρανιτένια στήλη και το τεράστιο άγαλμα, μπροστά από τα χειμερινά ανάκτορα με το μουσείο του Ερμιτάζ, τη ρωσική κιβωτό της τέχνης. Εκεί που από τις δέκα το πρωί μέχρι αργά το απόγευμα συνωστίζονται άνθρωποι όλων των εθνικοτήτων, φιλότεχνοι και μη, για να δουν τους θησαυρούς του ευρωπαϊκού πολιτισμού απ' όλες τις περιόδους, που συνέλεξε η Αικατερίνη και οι διάδοχοί της μετατρέποντας ένα ανάκτορο σε ναό της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Σε απόσταση αναπνοής από το Ερμιτάζ και την ανακτορική πλατεία βρίσκεται ένας άλλος ναός, ο καθεδρικός του αγίου Ισαάκ, η επιβλητική μητρόπολη της πάλαι ποτέ ρωσικής πρωτεύουσας που με τον επιχρυσωμένο τρούλο της αποτελεί ένα από τα σύμβολα της πόλης. Αν και το εσωτερικό είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό από πλευράς διαστάσεων και τέχνης, η στέγη του ναού στη βάση της κιονοστοιχίας του θόλου μας κεντρίζει το ενδιαφέρον, δεδομένου ότι είναι το μοναδικό σημείο που μπορούμε να έχουμε πανοραμική άποψη στην πόλη και κυρίως στο ναυαρχείο και στο οχυρωμένο νησί Πέτρου και Παύλου.
Οι λάτρεις της αγοράς και οι μπον βιβέρ έχουν ένα ακόμα πόλο έλξης, που παρουσιάζει εξίσου ιδιαίτερο ενδιαφέρον και συνδυάζει με αρμονία το χθες και το σήμερα. Είναι η Νιέφσκι Προσπέκτ, η εμπορική ραχοκοκαλιά της πόλης, που ξεκινά σχεδόν από το ύψος της ανακτορικής πλατείας και καταλήγει στα νοτιοανατολικά του κέντρου, στο μοναστήρι της Αλεξάντερ Νιέφσκι Λαύρα.
  |
Σ' αυτά τα 4,5 χιλιόμετρα η ιστορική λεωφόρος, που τέμνει τρία κανάλια στο πέρασμά της, είναι γεμάτη από γραφεία εταιρειών, καφέ, σινεμά, θέατρα, ακριβά ξενοδοχεία όπως το Grand Hotel (η επιτομή της πολυτέλειας!), κομψά ρεστοράν και καταστήματα για όλα τα βαλάντια. Ο ναός της κατανάλωσης είναι δίχως αμφιβολία το κλασικό Gostiny Dvor, ένα τεράστιο διώροφο εμπορικό κέντρο που εξυπηρετεί τις ανάγκες των κατοίκων της Αγίας Πετρούπολης από τα τέλη του 18ου αιώνα. Η ιστορική αγορά με τις γαλαρίες της διαθέτει πάσης φύσεως μαγαζιά που είναι γεμάτα από ντόπιους και ξένους καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ο παρακείμενος σταθμός του μετρό δεν προλαβαίνει να αδειάσει από τους επισκέπτες και από τις παρέες που προτιμούν να δίνουν ραντεβού έξω από το γνωστό εμπορικό κέντρο δημιουργώντας συχνά κομφούζιο.
Αντιθέσεις που γοητεύουν
Η Νιέφσκι είναι επίσης πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες που ζωγραφίζουν πορτρέτα στους περαστικούς, καθώς και για υπαίθριους μουσικούς που δίνουν με την παρουσία τους μια ξεχωριστή νότα στη λεωφόρο. Είναι ακόμα ο δρόμος που αναμειγνύεται με τον καλύτερο τρόπο η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της Παναγίας του Καζάν με τα αρ νουβό κτίρια όπως η παλιά κομεντί και το ντελικατέσεν Γελισέεφ, εκεί όπου συνυπάρχουν ο βαρύς αρχιτεκτονικά σταθμός της Μόσχας, ο παλιότερος στη Ρωσία, με το ανάλαφρο θέατρο Αλεξαντρίνσκι, το παλιότερο στην πόλη. Και μια που μιλάμε για θέατρα δεν θα πρέπει να λησμονήσουμε πως εδώ υπάρχει μεγάλη αγάπη για την υποκριτική όπως επίσης για την κλασική μουσική -άλλωστε ονόματα μεγάλων συνθετών όπως ο Τσαϊκόφσκι, ο Κορζακόφ και ο Σοστακόβιτς είναι συνδεδεμένα με την Αγία Πετρούπολη. Τα θεωρεία των θεάτρων γεμίζουν με την πρώτη ευκαιρία κάποιας συναυλίας όπως επίσης και με τις παραστάσεις των θρυλικών μπαλέτων Μαριίνσκι που στεγάζονται στο ομώνυμο πρώην αυτοκρατορικό θέατρο.
Στην ίδια γειτονιά το σκηνικό αλλάζει με τη συνοικία της νέας Ολλανδίας, ένα κανάλι με παλιές κατοικίες που φτιάχτηκαν για τους πρώτους εμπόρους από τις Κάτω Χώρες που εγκαταστάθηκαν στη Βενετία του Βορρά, ενώ λίγο νοτιότερα το εντυπωσιακό μοναστήρι του αγίου Νικολάου με τους χρυσούς τρούλους κάνει αισθητή την παρουσία του στη συμβολή των καναλιών Γκριμπογιέντοφ και Μόικα. Σε απόσταση αναπνοής η άλλοτε κακόφημη και σκοτεινή πλατεία Σενάγια έχει αποτινάξει το παρελθόν της, αυτό που ενέπνευσε τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι να γράψει το «Εγκλημα και Τιμωρία». Σήμερα, οι λάτρεις του μεγάλου συγγραφέα δεν θα βρουν τίποτα απ' τη ζοφερή πραγματικότητα που περιγράφεται στο έργο του, καθώς η πόλη ζει σε ήρεμους και ευχάριστους ρυθμούς αναπαυμένη στην ποικιλία των αντιθέσεών της.
 |
Από την κλασική ομορφιά των θεάτρων και του ναυτικού μουσείου μέχρι την εκκλησία της Αναστάσεως με τους κρομμυόσχημους τρούλους, από τα αρ νουβό κτίρια της Νιέφσκι Προσπέκτ μέχρι το ρωσικού μπαρόκ μοναστήρι Σμόλνι, τους σταθμούς του μετρό σε στυλ σοσιαλιστικού ρεαλισμού, την ανακτορική πλατεία με το προκλητικό μεγαλείο και το θωρηκτό Αουρόρα που έδωσε το έναυσμα της επανάστασης με τα κανόνια του αλλάζοντας τον ρου της ιστορίας και το όνομα της πόλης για σχεδόν 7 δεκαετίες: όλα εδώ διαφέρουν τόσο πολύ και όμως συνυπάρχουν με τόση αρμονία, όπως ένα άγαλμα του τσάρου με αυτό του Λένιν ή όπως ένα ξεχασμένο σφυροδρέπανο σε κάποια μετόπη με τους σταυρούς στις κορυφές των χρυσών τρούλων.
Απ' όποια πλευρά και αν τη δει κανείς, η Αγία Πετρούπολη είναι η πόλη που λάμπει σαν κόσμημα μέσα στο φως του μεταμεσονύκτιου ήλιου και σε καλεί για να σε θαμπώσει. Είναι η πανέμορφη και σαγηνευτική μητρόπολη που γοητεύει όλο και περισσότερους ξένους που έρχονται να βολτάρουν στα κανάλια της με τα πλοιάρια περνώντας κάτω από τις γέφυρες και τα υπέροχα κτίρια, να επισκεφθούν τα μουσεία με τους μοναδικούς θησαυρούς, να αισθανθούν κάτι από την προεπαναστατική belle ?poque και να μυηθούν στη μυστηριώδη ατμόσφαιρα της εποχής των Τσάρων και του Ρασπούτιν.
